Zout. Het lijkt misschien niet bijzonder interessant, laat staan dat het van historisch of strategisch belang is. Maar het tegendeel is waar. Zout is altijd belangrijk geweest voor
de mensheid. Voor het conserveren en op smaak brengen van voedsel. Het hielp de seizoensgebonden beschikbaarheid van voedsel te verminderen en maakte het mogelijk voedsel over grotere afstanden te vervoeren.
Zout is het enige gesteente dat mensen kunnen eten en het is door de geschiedenis heen
een waardevol handelsartikel geweest. Romeinse legionairs werden zelfs gedeeltelijk in zout betaald. Het woord “salaris” (salarium in het Latijn) is afgeleid van het woord zout. Zoutproductielocaties en zouthandelsroutes zijn altijd van grote strategische waarde geweest. In de 19e eeuw werd zout essentieel voor de ontwikkeling van de chemische industrie. Zuiver zout werd gebruikt om essentiële zoutderivaten, zoals chloor en soda, te produceren.
Tegenwoordig worden zoutcavernes ook gebruikt om energie in op te slaan.
Onze geschiedenis
Zout: van historisch belang voor de mensheid
Ontdekking van zout in Twente in 1886
Nobian vindt zijn oorsprong in 1886, toen Jacob Pieter Vis in de krant las
dat een gegraven put in Twente (in het oosten van Nederland) zout water produceerde, in plaats van zoet water. Vis wist dat er in Duitsland veel zout onder de grond zat en gokte dat een deel ervan zich ook onder de Nederlandse grond moest bevinden. Hij vroeg enkele partners om samen
met hem een nieuw zoutproductiebedrijf op te zetten. In 1911 vroegen ze
een concessie aan om naar zout water te boren, maar pas na de Eerste Wereldoorlog kwam de exploratie van zout echt van de grond.
De Nederlandse regering realiseerde zich dat het land te afhankelijk was van import, vooral voor grondstoffen. Zout was essentieel voor het bewaren van voedsel en industriële productie, maar andere landen beheersten de aanvoer. In 1918 nam het parlement de Wet op de Zoutexploratie aan, die leidde tot
de oprichting van de Koninklijke Nederlandse Zoutindustrie, nu bekend als Nobian.
Groeien in Nederland
De eerste ontdekking werd gedaan op 17 maart 1919, toen er zout werd gevonden in de grond bij Usselo, aan de rand van Enschede, op een diepte
van 325 meter.
De eerste zoutverdamper werd op 25 augustus van hetzelfde jaar in gebruik genomen. De pekel die uit de grond kwam, werd via een pijpleiding van 2.200 meter naar de fabriek in Boekelo getransporteerd.
De productie in Boekelo eindigde in 1952, maar niet voordat er nieuwe zout- en chemische fabrieken waren gebouwd in de buurt van Hengelo, aan de oevers van het Twentekanaal, een belangrijke waterweg in de regio voor het vervoer van goederen.
Bouw van nieuwe fabrieken
In 1956 begon de bouw van een moderne chloorelektrolysefabriek in Delfzijl (bij Groningen), waar in de buurt ook zout was ontdekt. Nadat het eerste zout bij Winschoten was gewonnen, begon de zoutproductie in Delfzijl in 1959.
De uitbreiding in Delfzijl werd al snel gevolgd door de bouw van een nieuwe chlooralkalifabriek in Rotterdam (Botlek). In 1961 arriveerde daar het eerste schip met zout en werd het eerste chloor geproduceerd.
Vandaag de dag zijn we nog steeds gevestigd in Hengelo, Delfzijl en Rotterdam. In de loop der jaren zijn veel van de locaties uitgegroeid tot omvangrijke chemische clusters, waar we met trots deel van uitmaken.
Uitbreiding naar het buitenland
De groeiambities bleven niet beperkt tot Nederland. In 1960 werd een samenwerkingsverband aangegaan met het Duitse bedrijf Preussag, wat leidde tot de oprichting van Electro Chemie Ibbenbüren. In de gelijknamige stad (Ibbenbüren) aan het Mittellandkanaal, werd een elektrolysefabriek gebouwd. Het kanaal biedt de mogelijkheid om zout per schip aan te voeren vanuit Hengelo of Delfzijl.
Ondertussen had KNZ ook een oogje op Denemarken. In 1960 richtten ze samen met het Deense staatsbedrijf Kryolit, Dansk Salt op. KNZ levert de technologische kennis, Kryolit de mijnexpertise. Op Jutland werd Mariager gekozen als locatie om een nieuwe vacuümzoutfabriek te bouwen en in 1966 werd daar het eerste Deense zout geproduceerd.
Na Ibbenbüren werden ook in Duitsland verdere groeimogelijkheden onderzocht. Deze dienden zich aan in het oosten van het land (na de hereniging van Oost- en West-Duitsland), waar Bitterfelder Chlor Alkali GmbH in 1997 werd overgenomen. In Bitterfeld-Wolfen werd een gloednieuwe membraanelektrolysefabriek gebouwd onder het motto “Fur eine chlorreiche Zukunft”.
Voor de meest recente overname in Duitsland moeten we naar Frankfurt. Daar werden in 2009 de chlooractiviteiten van LII Europe overgenomen. Het bedrijf is gevestigd op het voormalige industriecomplex Hoechst, waar al in 1912 het eerste chloor werd geproduceerd. De overname versterkt de positie van een Europese leider in chloor en natriumhydroxide.
Vandaag de dag vormen Ibbenbüren, Bitterfeld, Frankfurt en Mariager samen met de Nederlandse productielocaties nog altijd het kloppend hart van Nobian.
Onderdeel van Akzo
In 1969 fuseerden de zout- en chemieactiviteiten tot Akzo. Met meer dan 90.000 werknemers werd Akzo een van de grootste Nederlandse multinationals.
In 2004 sloot het Zweedse Nobel Industries zich aan bij Akzo en ging het bedrijf verder onder de naam AkzoNobel, waarbij het zich in de loop der jaren steeds meer ging richten op de coatingsmarkt. Dit leidde in 2018 tot de verkoop van de chemische activiteiten, waaronder de zoutactiviteiten, aan het Amerikaanse investeringsfonds Carlyle en het in Singapore gevestigde GIC. Het bedrijf ging verder onder de naam Nouryon.
Oprichting Nobian
Onder dezelfde eigenaar werden in 2021 de zout- en chlooralkali-activiteiten afgesplitst van Nouryon en werd Nobian opgericht als een afzonderlijk bedrijf met een eigen management en hoofdkantoor in Amersfoort, Nederland.
Met activiteiten in Nederland, Duitsland en Denemarken is Nobian een Europese speler en een belangrijke leverancier van zout en basischemicaliën aan industrieën in chemische parken in Noordwest-Europa. De basis van Nobian ligt nog steeds in Nederland: 50% van de zoutvoorraad komt uit de Groningen-velden en 40% uit Twente, waar in 1886 het eerste zoute water werd ontdekt.